Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης όπως ήταν το 2000. Κοιτάει προς τον νοτιά και ο προσανατολισμός του προς την πεδιάδα είναι καταπληκτικός. Το θέατρο είναι στην τοποθεσία Καστρί. Στην πιο, «επιχειρησιακή», θέση της πεδιάδας. Για όσους δεν το ξέρουν η Δωδώνη βρίσκεται στην βορειοδυτική γωνιά της Ελλάδος, 22 χιλιόμετρα νότια των Ιωαννίνων. Είναι στην Ελλοπία της Μολοσσίας, στους πρόποδες του όρους Τόμαρος, ή Τμάρος, ή Ολύτσικα, σε υψόμετρο 720 μ., με παλαιότερη ονομασία της περιοχής Αλποχώρι. Αν κάποιος βρεθεί στα Ιωάννινα και θέλει να πάει στην Δωδώνη, αυτό είναι εύκολο. Θα ακολουθήσει τον δρόμο προς Άρτα – Αθήνα και στο έκτο χιλιόμετρο θα συναντήσει διασταύρωση. Εκεί θα κάνει δεξιά και θα ακολουθήσει τον δρόμο που ανεβαίνει την οροσειρά του Αγίου Νικολάου, η οποία είναι σαφώς χαμηλότερη από το όρος Τόμαρος. Η διαδρομή από τα Ιωάννινα δεν κρατάει περισσότερο από μισή ώρα.

Το θέατρο από την κορυφή του κοίλου. Από εκεί που κάθε τεχνικό μάτι επαναστατεί. Από το 1.995 μέχρι το 2015 που ολοκλήρωσα αυτή την έρευνα είχα πάει πολλές φορές στην Δωδώνη. Από την πρώτη φορά που στάθηκα στην κορφή του θεάτρου και κοίταξα την απέραντη οροπαιδιακή κοιλάδα της Δωδώνης, το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν πως αυτό εδώ, δεν μπορεί να ήταν μόνο θέατρο. Σίγουρα αυτόν εδώ τον χώρο τον προορίζανε και για κάποια άλλη δουλειά, σκέφθηκα. Ήταν μια αντικειμενική σκέψη ενός ηλεκτρονικού μηχανικού που προσέγγιζε την αρχαιολογία με ένα πιο τεχνικό μάτι. Τα στοιχεία που προέκυψαν από αυτή την έρευνα, όχι μόνο για την Δωδώνη, αλλά και για τον ευρύτερο αρχαίο κόσμο, ήταν συνταρακτικά. Δωδώνη, Δελφοί, Δήλος, Μαραθώνας, Κρήτη, Κνωσός, και όχι μόνο. Δεκάδες άλλα μέρη. Πακτωλοί στοιχείων προηγούμενων πολιτισμών προηγμένης τεχνολογίας. Οι αρχαίοι μας, δεν ήταν ποτέ τόσο, «αρχαίοι», όσο τους νομίζουν κάποιοι.

Η ιερά οικία της Δωδώνης. Προσέξτε ότι ο περίβολος, «τρυπάει» και περνάει μέσα από την ιερά οικία. Ενώ κανονικά η ιερά οικία θα έπρεπε να ήταν ολόκληρη μέσα στον περίβολο. Ο περίβολος φτιάχτηκε για να οριοθετήσει και να προστατεύσει την ιερά οικία από κάτι. Κοίταζα αυτό το περίεργο σχέδιο και προσπαθούσα ταυτόχρονα να καταλάβω πιο σκεπτικό τους οδήγησε σε αυτήν την περίεργη κατασκευή. Σκεπτόμουνα ταυτόχρονα με τι έμοιαζε η ιερά οικία και σε τι αποσκοπούσε έτσι όπως ήταν καβάλα σε έναν παραλληλόγραμμο περίβολο που πέρναγε μέσα από το κέντρο της. Μετά κοίταξα τον ναό της Θέμιδας, τον ναό της Αφροδίτης, τον ναό της Διώνης και τα άλλα κτίσματα που κείτονταν έτσι περίεργα χωροθετημένα. Και τότε κατάλαβα. Αναζητούσα κάτι σαν συσκευή, στον χώρο του μικρόκοσμου, κι αυτό βρισκόταν στον χώρο του μεγάκοσμου. Ήμουνα επάνω και μέσα σ’ αυτό που αναζητούσα. Ο χώρος είχε πολλά στοιχεία να μου αποκαλύψει.

Αυτή είναι μια αντιπροσωπευτική Δρυς, ή Φηγός, σαν αυτή που είχαν μέσα στον περίβολο της ιεράς οικίας της Δωδώνης. Το δέντρο αυτό δεν είναι φιλικό προς τον άνθρωπο, έχει όμως πολύ καλή γείωση ως προς την γη, γι’ αυτό και τραβάει κατά 15% περισσότερο τους κεραυνός από τα άλλα δέντρα. Η φυλλωσιά της ξεκινάει από πολύ κοντά στο έδαφος και αναπτύσσεται μέχρι την κορυφή της. Στο εσωτερικό της παρουσιάζει μείωση της φυλλωσιάς της, ωστόσο παρέχει επαρκή κάλυψη για κάποιον, ή κάποιους που θέλουν, ή θα ήθελαν να κρύψουν κάτι εκεί. Επίσης δεν ρίχνει τα φύλα της τον χειμώνα. Έχει το πλεονέκτημα ότι κανείς δεν θα την πλησίαζε ποτέ για να κλέψει τους καρπούς της. Ετυμολογικά η λέξη Φηγός, δηλώνει την αποφυγή. Η ιδιότητα της λέξης, έχει σχέση με την αποφυγή, την απομάκρυνση. Στην πραγματικότητα είναι δένδρο μη φιλικό προς τον άνθρωπο. Για να δει κάποιος τι κρύβει μέσα της μία Φηγός θα έπρεπε να την πλησιάσει πάρα πολύ κοντά.

Εδώ σε αυτή την φωτογραφία βλέπετε την επίστρωση του Χαλαζία επάνω στις πέτρες του θεάτρου. Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης έχει επίστρωση Χαλαζία. Όλες του οι κερκίδες έχουν επένδυση Χαλαζία. Γιατί άραγε οι, «αρχαίοι» μας, μπήκαν στον κόπο να επενδύσουν ένα ολόκληρο θέατρο 17.000 θέσεων με Χαλαζία; Γιατί ο Χαλαζίας, βρισκότανε χωμένος σε ειδική θέση στις πέτρες του θεάτρου; Κάποιον πολύ σοβαρό λόγο θα έπρεπε να είχαν για να μπούνε στην διαδικασία να κάνουν μια τόσο δύσκολη εργασία. Τι αντιπροσώπευε ο χαλαζίας ως δομικό υλικό στην κατασκευή του θεάτρου της Δωδώνης; Πολλά δομικά στοιχεία ναών και μαντείων έχουν περάσει απαρατήρητα στην εποχή μας. Αυτό συμβαίνει όχι γιατί οι αρχαιολόγοι μας δεν κάνουν καλά την δουλειά τους, αλλά επειδή πολλές από αυτές τις δομικές ιδιομορφίες έχουν την εξήγηση τους στην ηλεκτρονική, ή για να το θέσω καλύτερα, στον χώρο μιας υπεργήινης, ακόμα και συμπαντικής ανάγκης επικοινωνίας.

Έψαχνα με πολλή υπομονή και περίσκεψη για αρκετό χρόνο τούτες τις πανάρχαιες πέτρες μέχρι που παρατήρησα ότι στην μπροστινή τους όψη είχαν ένα μικρό σιρίτι  πάχους ένα με ενάμιση εκατοστό. Στην αρχή το πήρα για διακοσμητικό, όμως προσέχοντας καλύτερα είδα ότι αυτό το σιρίτι υπήρχε σε όλες τις κερκίδες. Άρχισα να περπατάω και να ελέγχω μια προς μια όλες τις πέτρες του θεάτρου, μέχρι που έφτασα σε κάποιες πέτρες που ήταν σπασμένες από πάνω και εκεί διαπίστωσα ότι δεν επρόκειτο για σιρίτι στο εμπρός μόνο μέρος της πέτρας, αλλά για επίστρωση ολόκληρης της πέτρας. Έτσι διαπίστωσα ότι οι πέτρες του θεάτρου της Δωδώνης, αυτές τουλάχιστον που είναι στις κερκίδες, έχουν υποστεί μια ειδική κατεργασία. Έχει αφαιρεθεί, από το πάνω μέρος της πέτρας, μία φέτα ένα με ενάμιση εκατοστό, έχει επιστρωθεί ένα ξένο υλικό, ένα με ενάμιση εκατοστό πάνω στην πέτρα, και έχει κολληθεί πάλι η φέτα του ενός εκατοστού που της είχε αφαιρεθεί στην αρχή.

Φωτογράφισα με ειδικό τρόπο από πολύ κοντά το ξένο υλικό που είχανε επιστρωθεί οι πέτρες του θέατρου και πήρα και ένα πολύ μικρό κομματάκι που είχε αποκολληθεί από μία γωνιά της πέτρας της κερκίδας σαν δείγμα για να το δείξω σε κάποιον ειδικό όταν θα γύριζα στην Αθήνα. Το φύλαξα προσεκτικά και όταν γύρισα στην Αθήνα αναζήτησα κάποιον ειδικό που θα μπορούσε να μου έδινε μια υπεύθυνη απάντηση για το τι ακριβώς ήταν αυτό το πέτρωμα. Κατ’ αρχή ρώτησα σε κάποια καταστήματα της Αθήνας που ασχολούνταν με εμπόριο ημιπολύτιμων λίθων. Η συμβουλή που μου έδωσαν ήταν πως θα έπρεπε να ρωτήσω κάποιον ειδικό Γεμολόγο. Η απάντησή του Γεμολόγου ήταν καταλυτική για τη θεωρία μου. Το υλικό της επίστρωσης ήταν όντος χαλαζιακό πέτρωμα μεγάλου βαθμού σκληρότητας. Τον ρώτησα πόσο σκληρό πέτρωμα είναι; Μου είπε ότι έχει επτά με επτάμιση βαθμούς σκληρότητα όταν οι υπόλοιπες πέτρες έχουν μόνο τρεις βαθμούς σκληρότητα.

Μία άλλη άποψη για τις πέτρες με τις οποίες έχουν κατασκευαστεί οι κερκίδες του θεάτρου της Δωδώνης και που αφορά την υφή τους, είναι ότι αυτό που βλέπουμε σήμερα ως πέτρα, να μην είναι πέτρα, αλλά είδος σκυροδέματος, τόσο τέλειο τεχνολογικά που μοιάζει σαν ατόφια πέτρα. Εδώ έχουμε ένα παράδοξο φαινόμενο και ένα δεδομένο υψηλής τεχνολογίας για την αρχαιότητα. Το παράδοξο φαινόμενο είναι γιατί και για πιο λόγο έμπαιναν στον κόπο να κατασκευάζουν τις πέτρες του θεάτρου με αυτόν τον περίπλοκο τρόπο. Εδώ η απόδειξη της υψηλής τεχνολογίας είναι οι ίδιες οι πέτρες των κερκίδων του θεάτρου, γιατί είτε δεχτούμε ότι είναι σκυρόδεμα, είτε δεχτούμε ότι είναι γνήσιες ορυκτές πέτρες, που κόβανε το επάνω μέρος τους, πρέπει συνάμα να δεχτούμε και τους ίδιους τρόπους κατασκευής που έχουμε και σήμερα. Δεν γίνονται τέτοιες κατεργασίες με σφυρί και καλέμι. Αν είναι σκυρόδεμα πρέπει να δεχτούμε την ύπαρξη δραστηριοτήτων τσιμεντάδικου, στην αρχαιότητα.

Σε αυτή την φωτογραφία φαίνεται πως στην αναστήλωση του θεάτρου, η συγκεκριμένη πέτρα έχει τοποθετηθεί ανάποδα. Αν δεχθούμε ότι αυτές είναι φυσικές ορυκτές πέτρες, θα πρέπει να δεχθούμε την ύπαρξη τεράστιου διαμαντοτροχού ο οποίος θα έπρεπε να γύρναγε με σταθερές στροφές για να μπορούσε να έκοβε μια τόσο λεπτή φέτα πέτρας, ένα με ενάμιση εκατοστό χωρίς τον κίνδυνο να την σπάσει. Οι σταθερές στροφές ξέρετε όμως τι προϋποθέτουν πάλι; Προϋποθέτουν σταθερή δύναμη. Δηλαδή δύναμη που δεν μπορεί να προέρχεται από ένα σύστημα που θα το κινούσαν άνθρωποι, άλογα, άνεμοι, ή ροή νερού. Η  κοπή αυτού του τύπου προϋποθέτει εξελιγμένους διαμαντοτροχούς μεγάλης σκληρότητας που θα τους κινούσαν κινητήρες παραγωγής σταθερού έργου που καταναλώνουν σταθερή  ενέργεια, όπως, ρεύμα, πετρέλαιο, ατμός, πυρηνική ενέργεια, ή κάποια άλλη πιο εξελιγμένη ενέργεια που αγνοούμε στις μέρες μας, ακόμη κι εμείς.

Κομμάτι Χαλαζία σε μεγέθυνση ίδιος με αυτόν που έχει επικαλυφθεί το θέατρο της Δωδώνης, απλά αυτός της συγκεκριμένης φωτογραφίας είναι πιο, «φρέσκος». Ο Χαλαζίας είναι γνωστός διεθνώς με το όνομα «Quartz». Είναι ορυκτό του πυριτίου, το δεύτερο πιο διαδεδομένο ορυκτό στη φύση. Όταν τον διαπερνά ηλεκτρικό ρεύμα όπως είπαμε πάλλετε με συχνότητα 32.768 κύκλους ανά δευτερόλεπτο. Είναι σημαντικό ορυκτό της λιθόσφαιρας και συμμετέχει στα συστατικά της σε ποσοστό περίπου 12%. Επίσης είναι το μοναδικό ορυκτό που αποτελείται αποκλειστικά από πυρίτιο και οξυγόνο. Τα ιόντα του Χαλαζία είναι πολύ ισχυρά συνδεδεμένα και γι’ αυτό έχει μεγάλη σκληρότητα. Απαντάται σε πολλές και ποικίλες μορφές, έχοντας χρώμα από σκούρο καφέ-μαύρο έως τελείως διαφανές. Στην φύση τον συναντούμε σε κοκκώδη, ή κρυσταλλική μορφή. Στην χημεία ο Χαλαζίας είναι γνωστός ως διοξείδιο του πυριτίου, (SiO2) και έχει σκληρότητα 7 και ειδικό βάρος 2,65.

Αν «κάποιοι», «χτυπούσανε» με ακτίνες Laser το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης από το διάστημα, ένα τέτοιο σχέδιο θα έπρεπε να βλέπανε στις οθόνες τους. Ένα πλήρες εδαφικό ορόσημο, που θα μπορούσε να τους οδηγήσει να, «βουτήξουνε», μέσα στην ατμόσφαιρα της Γης, με ασφαλή γωνία εισόδου. Η είσοδος και η έξοδος από την ατμόσφαιρα της Γης είναι ασφαλέστερη όταν γίνεται μεταξύ του 25^ο ου και του 40^ο ου παραλλήλου της Γης. Κάθε άλλη απόπειρα εισόδου από άλλους παραλλήλους θα εγκυμονούσε τον κίνδυνο, ή να καεί ένα σκάφος την ατμόσφαιρα, ή να εξοστρακιστεί πάλι προς το διάστημα. Ο λόγος είναι πως η ατμόσφαιρα δεν έχει παντού το ίδιο πάχος, ούτε η Γη στην πραγματικότητα είναι ολοστρόγγυλη σαν πορτοκάλι. Η Δωδώνη βρίσκετε στον 25^ο ο και το «αδερφό» μαντείο της όασης Σίβα στον 40^ο ο παράλληλο. Μην ξεχνάτε πως και το Κανάβεραλ των Αμερικανών και το Μπαϊκονούρ των Ρώσων, μέσα σ’ αυτούς τους παραλλήλους βρίσκονται.

Κάτοψη της Ιεράς Οικίας της Δωδώνης. Η χωροθετική διάταξη των κιόνων, των στοών, καθώς και η θέση της ιεράς οικίας, θα μπορούσε άνετα να δημιουργήσει φαινόμενα «πυρήνων» και «κλωβών». Αυτά με την σειρά τους θα μπορούσαν να μετασχηματίζουν ασθενή ηλεκτρικά φορτία σε ισχυρότερα, κατάλληλα για να μπορούν να ακουστούν από έναν, «λέβητα» της φηγούς, ή από μια διάταξη διαφράγματος, κάτι σαν αρχαίο μεγάφωνο, «χαλκείο», όπως γράφετε στην ιστορία, το οποίο θα μπορούσε να ήταν φτιαγμένο από Χαλκό, Ψευδάργυρο, Γερμάνιο, ή από κάτι άλλο πιο συγγενικό, όπως από Χαλαζία. Στην πραγματικότητα όμως δεν μπορούμε να ξέρουμε με ποιόν τρόπο διαχειριζόντουσαν τις δομικές ιδιαιτερότητες της ιεράς οικίας και της φηγούς, γιατί υπάρχουν πολλοί τρόποι που θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό. Εμείς θα επιλέξουμε έναν απ’ όλους αυτούς τους τρόπους, χωρίς να εξαιρέσουμε κανέναν άλλο, που κατά την γνώμη μας θα ήταν και ο πιο ρεαλιστικός.

Σε αυτή την εικόνα βλέπετε μια γραφιστική απεικόνιση για το πως ήταν ο ιερός περίβολος και η ιερά οικία με την φηγό, τα αρχαία χρόνια. Η αξιοποίηση της όλης,  «διάταξης» του ιερού χώρου, θα μπορούσε να γίνετε από το εσωτερικό της ιεράς οικίας. Με λίγα λόγια, η όλη κατασκευαστική και χωροθετική φιλοσοφία κατασκευής της ιεράς οικίας της Δωδώνης την καθιστούσε βασικό και αναπόσπαστο τμήμα μιας άριστης επικοινωνιακής συσκευής. Τώρα θα με ρωτήσετε γιατί η ειδική χωροθέτηση της ιεράς οικίας μπορούσε να την καταστήσει τμήμα επικοινωνιακής συσκευής; Η απάντηση είναι γιατί και τότε και σήμερα ένα απλό χάλκινο καλώδιο περίπου 30 μέτρων και μία γείωση, που θα μπορούσε να ήταν ένας σιδερένιος, ή χάλκινος πάσσαλος, μπηγμένος στο υγρό χώμα της Δωδώνης, θα μπορούσαν να ήταν τα δύο βασικά στοιχεία αυτής της επικοινωνιακής συσκευής, που η πιο απλή μορφή της θα μπορούσε να ήταν ένας απλός, «Δέκτης Γαληνίτη» που δεν θα χρειαζόταν καν ρεύμα.

Το εξάρτημα που βλέπετε είναι ένας μετασχηματιστής υψηλής τάσης από δέκτη TV. Ο πυρήνας είναι από φερίτη, (συμπιεσμένη και σταθεροποιημένη σιδερόσκονη). Το τύλιγμα είναι όπως βλέπετε μισό μέσα – μισό έξω από τον φερίτη, ή γύρω από τον φερίτη. Ο φερίτης «τρυπάει» το τύλιγμα όπως ο περίβολος την ιερά οικία. Η αρχή λειτουργίας είναι η ίδια. Μεγάκοσμος και μικρόκοσμος. Ένα τόσο περίεργο και περίπλοκο κτίριο, όπως η Ιερά Οικία της Δωδώνης, σίγουρα δεν εξυπηρετούσε μόνο τις απλές ανάγκες των ιερέων. Κανένας άλλος ναός, ή μαντείο, στην αρχαιότητα δεν είχε παρόμοιο σχέδιο. Προσέξτε λίγο καλύτερα την ιερά οικία. Τα πάντα φαίνεται να είναι ασύμμετρα και να ακολουθούν μια εντελώς ειδική ασυμβατότητα. Γιατί; Δεν ξέρανε εκείνη την εποχή να μετράνε κολώνες, και να βάζανε όσες απ’ την μία μεριά, τόσες κι’ από την άλλη; Δεν ξέρανε, ή δεν τους έφτασαν τα υλικά για να δημιουργήσουν και μια στοά από τα ανατολικά ώστε ο χώρος να ήταν συμμετρικός;

Στην φωτογραφία αυτή βλέπετε το Ραδιοτηλεσκόπιο του Αρέσιμπο στο Πουέρτο Ρίκο. Εκεί έχουν κατασκευάσει ένα πολύ μεγάλο ραδιοαστεροσκοπείο. Δηλαδή αστεροσκοπείο που δεν έχει τηλεσκόπιο για την λήψη οπτικών εικόνων του διαστήματος αλλά ραδιοσημάτων. Το ραδιοτηλεσκόπιο αυτό μπορεί να λαμβάνει και να στέλνει σήματα από και πρός το διάστημα. Στην βιβλιογραφία το συναντάμε απλά σαν το «Ραδιοτηλεσκόπιο του Αρέσιμπο». Ο ανακλαστήρας, ή το «πιάτο», κατά το κοινότερο, που έχει χρησιμοποιηθεί σ’ αυτό το ραδιοτηλεσκόπιο είναι χτιστό, επί του εδάφους και η διάμετρος του είναι 305 μέτρα. Αν μέσα του είχε κερκίδες θα μπορούσαν άνετα να καθόντουσαν άνθρωποι και να κάνανε παραστάσεις. Αυτό θα μπορούσαν να το κάνανε όταν δεν θα το χρησιμοποιούσαν σαν ραδιοτηλεσκόπιο. Το θέατρο της Δωδώνης έχει διάμετρο 135 μέτρα. Εάν κατασκευάζοντας το, το χρησιμοποιούσαν μόνο για παραστάσεις γιατί του έκαναν επίστρωση από χαλαζία;

Σχηματική αναπαράσταση του ιερού χώρου της Δωδώνης όπου φαίνονται, το στάδιο, το θέατρο, το βουλευτήριο, η ιερά οικία, οι ναοί της Διώνης, της Θέμιδας, της Αφροδίτης, του Ηρακλέους, η οικία των ιερέων και το πρυτανείο. Προσέξτε ότι κανένα κτίριο δεν είναι συμμετρικά τοποθετημένο μέσα στα τείχη. Πιστεύετε πως όλους αυτούς τους γεωμετρικούς συνδυασμούς οι αρχαίοι μας τους δημιουργούσαν από τύχη, ή από σκοπιμότητα; Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι τα πάντα τα ξέρανε τότε και όλα είχαν την σκοπιμότητα τους. Τίποτα από αυτά που εμάς μας φαίνονται σήμερα, «ασυμβατότητες», δεν ήταν ασυμβατότητες γι’ αυτούς. Οι άνθρωποι που διηύθυναν αυτούς τους χώρους ξέρανε πολύ καλά τι κάνανε. Απλά η συμβατική ιστορία μερικές φορές τους προσεγγίζει λίγο απλοϊκά. Γιατί άραγε τα κτίρια και οι ναοί που βρισκόντουσαν στον ιερό χώρο μέσα έπρεπε να τοποθετηθούν αμφιθεατρικά επαναλαμβάνοντας σε παρακείμενο χώρο ένα δεύτερο κοίλο όπως του θεάτρου;

Δυστυχώς δεν έχει διασωθεί κανένας λέβητες απ’ αυτούς που χρησιμοποιούσαν γύρω από την ιερά Φηγό. Όμως επειδή η λατρεία της Φηγούς ήτανε συνήθεια των Κελτών και επειδή μέσα στις συνήθειες των Κελτών υπήρχε και η χρήση του λέβητα θα μπορούσαμε να πάρουμε μια ιδέα για το πώς θα μπορούσαν να ήταν αυτοί οι λέβητες από κάποιο εύρημα που βρίσκετε εκτός Ελλάδος. Εξ’ άλλου και η ονομασία «λέβητες» προέρχεται από τους Κέλτες Δρυίδες. Το εύρημα αυτό αναγνωρίζετε ως ο λέβητας του Gunderstrup από τον ομώνυμο βάλτο της Δανίας. Είναι ένα αργυρό αγγείο που χρονολογείται από τον πρώτο μετά Χριστού αιώνα. Οι λέβητες κατείχαν ειδική θέση στις προχριστιανικές Κέλτικες αντιλήψεις. Οι σύγχρονοι μελετητές έχουν συνδέσει τον λέβητα με τους Δρυίδες. Ο συγκεκριμένος λέβητας στην φωτογραφία που σας παραθέτω δεν έχει τρίποδα, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως όταν τον λειτουργούσαν δεν θα μπορούσαν να τον τοποθετούσαν πάνω σε ένα τρίποδα.

Ο κόσμος του μικρόκοσμού και ο κόσμος του μεγάκοσμου. Πολλά από τα κτίσματα των αρχαίων ιερών χώρων παρουσίαζαν φαινόμενα αγωγιμότητας και ημιαγωγιμότητας. Πώς χτίζανε τότε ξέρετε; Προσέξτε λοιπόν. Τις μεγάλες μαρμαροκολόνες που τοποθετούσανε στους ναούς, δεν τις φτιάχνανε μονοκόμματες. Τις φτιάχνανε φέτες, φέτες. Στο κέντρο, όπως ήτανε στρογγυλές αφήνανε μια τρύπα. Όταν αυτές τις φέτες τις τοποθετούσαν την μία πάνω στην άλλη η μεσαία τρύπα σχημάτιζε μια σωλήνα. Μέσα σε αυτήν την σωλήνα λοιπόν που σχηματιζότανε χύνανε καυτό ρευστό μολύβι το οποίο μετά από λίγη ώρα κρύωνε και στερεοποιούταν με αποτέλεσμα να σφίξει και να δέσει μαζί όλα τα κομμάτια της κολώνας. Έτσι η κολώνα γινόταν μονοκόμματη, συμπαγής, στερεή, αλλά ταυτόχρονα γινόταν και αγώγιμη. Το μολύβι δεν το χρησιμοποιούσαν μόνο στα κάθετα τμήματα αλλά και στα οριζόντια κατασκευάζοντας έτσι «πυρήνες» και «κλωβούς».

Ένα μέρος από τα κτερίσματα του ναού της Αβύδου σε μεγέθυνση. Εσείς τι λέτε να δείχνουν τα εικονιζόμενα «ιερογλυφικά»; Η  Άβυδος ήταν πανάρχαια Ελληνική πόλη στην Ασιατική παραλία του Ελλήσποντου, απέναντι από τη Σηστό, με σημαντική ιστορία και πλούτο. Οι Αβυδινοί οι αρχαίοι κάτοικοί της ήταν πεπεισμένοι ότι ιδρυτής της Αβύδου ήταν ο μυθικός ήρωας Άβυδος που όμως είναι ανύπαρκτος στην Ελληνική μυθολογία. Είναι όμως προφανές ότι η ονομασία προέρχεται από το στερητικό «α» και το ρήμα «βύζω», εξ ου και λεγόταν Άβυζος, ή Άβυσσος. Το ρήμα βύζω σημαίνει κάνω θόρυβο, ή ανεμοζάλη (σκοτούρα). Συνεπώς η Άβυδος ήταν πόλη αθόρυβη, της ξεκούρασης, της ξεγνοιασιάς και της καλοπέρασης. Πολλά είναι δε τα στοιχεία που μπορούν να εξαχθούν από την εξέταση του βίου των κατοίκων κι’ ακόμα περισσότερο πως βρέθηκαν αυτά τα «ιερογλυφικά» στα κτερίσματα του ναού της. Τι είχαν δει αυτοί που τα επέλεξαν και τα σκάλισαν μέσα στους ναούς τους;

Κι’ όμως δεν είναι ένα απλό αρχαίο βάζο. Είναι η «Μπαταρία των Πάρθων», όπως βρίσκεται σήμερα στο μουσείο της Βαγδάτης. Το μικρό αυτό πήλινο σκεύος κρύβει μέσα του ένα σπάνιο τεχνικό επίτευγμα, ηλικίας πάνω από 2.000 ετών. Το αγγείο είχε ανακαλυφθεί το 1.936 σε ένα απόκρυφο σημείο. Οι αρχαιολόγοι διαπίστωσαν πως είχε κατασκευαστεί την εποχή των Πάρθων, γύρω στο 250 με 225 π.Χ. Οι Πάρθοι ήταν μια φυλή που δέσποζε σε πολύ παλαιότερα χρόνια στην Ανατολή. Πλάι στο αγγείο βρέθηκαν δυο πήλινα πιάτα με μαγικές φράσεις. Το αγγείο αυτό άρχισε να αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον όταν βρέθηκε μέσα του ένας χάλκινος κύλινδρος κολλημένος γερά με πίσσα στο άνοιγμα του αγγείου. Μέσα στον κύλινδρο ήταν κολλημένη επίσης με ένα είδος πίσσας μια ελαφρά φθαρμένη σιδερένια ράβδος, φανερά οξειδωμένη στο άκρο που εξείχε, πράγμα που δεν άφηνε αμφιβολίες για το ότι ήταν κάποτε επικαλυμμένη με μόλυβδο. Το αντικείμενο παρήγαγε τάση 1,5V.

Ο τρόπος γραφής με τρυπητή γραφή δεν είναι προνόμιο μόνο των μηνυμάτων της Δωδώνης. Και στις μέρες μας έχει χρησιμοποιηθεί πολύ η τρυπητή γραφή. Λίγο παλαιότερα μεν αλλά στην εποχή μας δε, χρησιμοποιείτο στα KART RIDER των παλαιών ηλεκτρονικών υπολογιστών. Επίσης έχει χρησιμοποιηθεί και στα παλιά τηλέτυπα, ή TELEX. Για το τι ακριβώς θα μπορούσαν να σημαίνανε αυτές οι τρύπες όμως στον τρόπο γραφής των ερωτημάτων των μηνυμάτων προς το μαντείο, αλλά και των απαντήσεων του μαντείου προς τους ερωτώντες, θα μπορούσε να απαντήσει μόνο το ιερατείο του μαντείου της Δωδώνης. Εγώ σας παραθέτω την δυνατότητα και την αιτία. Σίγουρα ακόμα και εκείνη την εποχή υπήρχε η ανάγκη της διακίνησης απορρήτων πληροφοριών και ένας από τους τρόπους που θα μπορούσε μία πληροφορία να διακινηθεί απόρρητα από και προς το ιερατείο του μαντείου θα μπορούσε να ήταν και ο τρόπος γραφής ενός απλού μηνύματος.

Στις 22 Φεβρουαρίου του 2.002 ζήτησα  επίσημα με αίτηση μου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας να μου δοθούν προς εξέταση μερικά από τα εν λόγω μηνύματα της Δωδώνης. Τα μηνύματα ήταν αποτυπωμένα πάνω σε φύλλα μολύβδου. Φυσικά δεν θα τα έπαιρνα μαζί μου. Ο στόχος μου ήταν να φωτογραφίσω από πολύ κοντά αυτά τα μολύβδινα φύλλα και να αναλύσω μετά τις φωτογραφίες σε λεπτομέρειες. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης αυτής επρόκειτο να δημοσιευθούν σε άρθρο μου που ετοίμαζα για το περιοδικό «Αρχαιολογία». Δεδομένου πως δεν ήμουνα αρχαιολόγος οι πιθανότητες να δεχθούν το αίτημα μου ήταν από ανύπαρκτες έως ελάχιστες. Όμως επειδή η τύχη βοηθάει πάντα τους τολμηρούς και επειδή στην χώρα μας καμιά φορά γίνονται και θαύματα η απάντηση στο ερώτημα μου υπήρξε θετική. Θα μου παρέδιδαν ένα από τα μολύβδινα μηνύματα της Δωδώνης σε αίθουσα του μουσείου, για κάποια ώρα, για λεπτομερή φωτογράφηση.

Είναι γεγονός πως όσο ξεφυλλίζεις τις αρχαίες γραφές τόσο πιο πολύ προβληματίζεσαι. Όπως πολλές φορές έχω γράψει, πολλά από τα στοιχεία της ιστορίας έχουν περάσει απαρατήρητα, ή έχουν κριθεί απλά και ρομαντικά.  Ευτυχώς όμως έχουν υπάρξει κάποιοι άνθρωποι που έχουν προσέξει και έχουν φωτογραφίσει αυτά τα στοιχεία. Δύο από τα στοιχεία αυτά, που βρίσκονται στο βιβλίο του Σωτηρίου Δάκαρη για την Δωδώνη, τράβηξαν την προσοχή μου. Είναι οι φωτογραφίες από δύο αγαλματίδια που παριστάνουν δύο ανθρωποειδή. Πρόκειται για δύο μικρά αγαλματίδια φτιαγμένα από χαλκό. Στο βιβλίο του Δάκαρη αναφέρονται ως, «πολεμιστές με ακόντιο και ασπίδα», αν και ποτέ στην τρύπα που υπάρχει στα χέρια τους δεν βρέθηκε κάτι τέτοιο. Κατά τον Δάκαρη χρονολογούνται γύρω στο 850 με 730 π.Χ. και κανένα άλλο σχόλιο γι’ αυτά τα αγαλματίδια δεν γίνεται ούτε από τον ίδιο, ούτε από κανέναν άλλο. Εδώ σταματάει η συμβατική ιστορία.

Χαρακτηριστικό είναι και το άγαλμα του Δία που κρατάει τον «κεραυνό». Μία κατασκευή που περισσότερο μοιάζει με όλμο και λιγότερο με κεραυνό και που μπορείτε να δείτε στην φωτογραφία που σας παραθέτω. Όποιος φιλοτέχνησε το συγκεκριμένο άγαλμα ήξερε πολύ καλά τι έκανε και τι μήνυμα ήθελε να μεταδώσει στις επερχόμενες γενιές. Τον κεραυνό οι αρχαίοι γλύπτες δεν τον απεικόνιζαν έτσι. Αν ο καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε το άγαλμα του Δία της Δωδώνης τον έκανε έτσι ώστε να κρατάει τον κεραυνό σίγουρα θα τον έκανε ως κεραυνό και όχι ως όλμο.

Ο Δίας είχε σαν σήμα του τον, «Ωκύπτερο», τον διπλό φτερωτό κεραυνό. Αυτό είναι καταγεγραμμένο σε εύρημα που αφορά λαβή χάλκινου ξίφους με κεφαλή λεοπάρδαλης. Η λεοπάρδαλη απεικονίζεται προφίλ με ιδιαίτερα ρεαλιστικό τρόπο. Στο κάτω μέρος της λαβής έχει χαραχτεί ο Ωκύπτερος, ο φτερωτός διπλός κεραυνός του Δία. Ρομαντική και τεχνολογική ιστορία σε σύγκρουση.

Επάνω φωτογραφία: «Ο κεραυνός του Δία». Κάτω φωτογραφία: Βολίδα

απεμπλουτισμένου ουρανίου. Απ’ τα πιο θανατερά όπλα. Δείτε τις ομοιότητες. Πως νομίζετε πως ο Δίας, «με την μια έβαζε φωτιά σε δάση και έβραζε την θάλασσα σηκώνοντας απερίγραπτο ατμό», όπως γράφει ο Ησίοδος στην Θεογονία. Ο καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε το άγαλμα του Δία να κρατάει αυτό το περίεργο αεροδυναμικό αντικείμενο σίγουρα δεν ήθελε να μας δείξει ότι κρατούσε μεταφορικά κάποιο κεραυνό. Ως κεραυνό το έβλεπαν μόνο όσοι δεν ήθελαν να μπούνε στην ουσία των πραγμάτων και να δούνε την ιστορία με ένα άλλο, πιο ρεαλιστικό και πραγματικό μάτι. Δεν ήταν μόνο ο «κεραυνός» όμως το μόνο όπλο του Δία. Ο Δίας είχε και άλλα προηγμένα μέσα αμύνης. Ένα από αυτά ήταν και η περίφημη «Αιγίδα» του. Δύο άτομα αναφέρεται από την ιστορία να κατέχουν Αιγίδα. Το ένα άτομο είναι η θεά Αθηνά και το άλλο άτομο είναι ο ίδιος ο Δίας.

Ο «Ωκύπτερος». Ο διπλός φτερωτός κεραυνός χαραγμένος στην βάση λαβής ξίφους. Το πραγματικό  σήμα του Δία και του Ηπειρωτικού στρατού. Άρα ξέρανε πως σχεδιάζεται ο κεραυνός. Ο Δίας είχε σαν σήμα του τον «Ωκύπτερο», τον διπλό φτερωτό κεραυνό. Αυτό είναι καταγεγραμμένο σε εύρημα που αφορά λαβή χάλκινου ξίφους με κεφαλή λεοπάρδαλης. Στο κάτω μέρος της λαβής έχει χαραχτεί ο Ωκύπτερος, ο φτερωτός διπλός κεραυνός του Δία. Πιθανολογείται ότι αποτελεί έργο του χαλκοπλάστη Αθηνογένη από το Άργος. Βρέθηκε έξω από το βουλευτήριο στην περιοχή όπου ήταν στημένα τα βάθρα των στρατηγών του Κοινού των Ηπειρωτών. Χρονολογείται το 230-220 π.Χ. Εκτός από την λαβή του ξίφους έχει βρεθεί επάνω και σε «τελαμώνα», δηλαδή θήκη μεταφοράς ξίφους. Αν ο καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε το άγαλμα του Δία της Δωδώνης τον έκανε έτσι ώστε να κρατάει τον κεραυνό σίγουρα θα τον έκανε ως κεραυνό και όχι ως όλμο-οβίδα.

Στην φωτογραφία αυτή αποτυπώνετε μια γραφιστική αναπαράσταση της θέσης των δύο Μαντείων στην υδρόγειο με τα καταπληκτικά γεωδαιτικά πλεονεκτήματα. Της Δωδώνης και της όασης Σίβα στην Αίγυπτο. Τόσο αδελφοποιημένα αλλά ταυτόχρονα και τόσο μακριά το ένα από το άλλο. Γιατί άραγε επιλέχτηκαν αυτές οι δύο περιοχές;  Ο Ηρόδοτος γράφει πως τα μαντεία ανεγέρθηκαν στο παρελθόν, (δεν λέει πότε), όταν δύο μαύρα περιστέρια πέταξαν από τις αρχαίες Θήβες της Αιγύπτου και το ένα επήγε και κάθισε σε μια φηγό, στο ιερό του Άμμωνος Διός στην όαση Σίβα της Λιβύης και το άλλο πέρασε την Μεσόγειο και ήρθε και κάθισε σε μια άλλη φηγό, στην περιοχή που ξέρουμε ότι είναι σήμερα η Δωδώνη. Τα δύο περιστέρια δεν θα ξεκίναγαν ποτέ από μόνα τους να κάνουν ένα τόσο μεγάλο ταξίδι και να αναλάβουν μια τέτοια πρωτοβουλία αν κάποιος δεν τα έβαζε να το κάνουν. Το να χτιστούν δηλαδή ταυτόχρονα δύο μαντεία μεταξύ του μεταξύ 25^ο ου και  40^ο ου παραλλήλου της Γης.

Χάρτης της Αιγύπτου που φαίνονται οι θέσεις της όασης Σίβα, της Μάρσα Ματρούχ και οι αρχαίες Θήβες που είναι το σημερινό Luxor που βλέπετε στον χάρτη. Η αίγλη του μαντείου του Άμμωνως Διός της όασης Σίβα της Αιγύπτου ξαπλώθηκε σε όλο τον αρχαίο κόσμο όταν έδωσε εκείνον τον περίφημο χρησμό για τον γιό του Μιλτιάδη, Κίμωνα το 450 π.Χ. Ο Μέγας Αλέξανδρος επίσης κατά την εκστρατεία του κατά των Περσών είχε επισκεφθεί το συγκεκριμένο μαντείο από το οποίο έλαβε μυστικό χρησμό το περιεχόμενο του οποίου δεν έγινε ποτέ γνωστό αλλά που υπήρξε καταλυτικός στις επιλογές του για τις περεταίρω εκστρατείες του. Εκεί ο Αλέξανδρος έμαθε πως το τέλος του ήταν πολύ κοντά. Οι αρχαίοι βασιλείς έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στους χρησμούς των μαντείων της εποχής εκείνης και δεν έκαναν τίποτα αν πρώτα δεν τους συμβουλευόντουσαν. Η θέση του Μαντείου από μόνη της βαθιά μέσα στην Λιβυκή έρημο είναι από μόνη της ένα μεγάλο μυστήριο.

Άποψη οικισμού της Όασης Σίβα όπως είναι σήμερα. Η όαση βρίσκετε 25 μέτρα κάτω από την στάθμη της λεκάνης της Μεσογείου. Το μαντείο βρισκότανε 25 μέτρα πάνω από το επίπεδο της όασης. Ήταν δηλαδή χτισμένο στο ψηλότερο σημείο της όασης, που αυτό το έφερνε στο ίδιο επίπεδο με την θάλασσα της λεκάνης της Μεσογείου. Το μέγεθος του μαντείου της όασης Σίβα ήταν το μικρότερο από όλα τα γνωστά μαντεία του τότε αρχαίου κόσμου. Είχε μήκος μόλις 20 μέτρα και πλάτος 10 μέτρα. Εντύπωση προκαλεί πως το εμβαδόν του και η αρχιτεκτονική του που δεν είχαν καμία σχέση με την Αιγυπτιακή κουλτούρα και παράδοση, ακολουθώντας ένα εντελώς διαφορετικό στυλ. Ο καθαυτό θάλαμος του μαντείου, εκεί που δινόντουσαν οι χρησμοί ήταν ένας λιτός χώρος μόλις 73 τετραγωνικών μέτρων, που τίποτα δεν θα μπορούσε να προσδιορίσει πως εκεί μέσα λειτουργούσε κάποτε ένα μαντείο και πως εκεί παίρνονταν αποφάσεις που κανόνιζαν την παγκόσμια ιστορία.

Στο όλο παζλ των ενδείξεων και των αποδείξεων του τρόπου με τον οποίο επικοινωνούσαν οι αρχαίοι χώροι μεταξύ τους, έρχεται να προστεθεί και ο γρίφος των θέσεων αυτών των χώρων. Αυτοί οι χώροι δεν ήταν μόνο μαντεία. Εκτός από μαντεία ήταν ναοί, ιερά, επιλεκτικές κορυφές βουνών, ακόμα και λουτρά. Το παράδοξο των θέσεων των αρχαίων μαντείων και ναών είναι πως σχηματίζουν μεταξύ τους τέλεια γεωμετρικά σχήματα τα οποία ήταν, τρίγωνα, τετράγωνα, εξάγωνα, κ.ο.κ. Όμως δεν σχημάτιζαν τρίγωνα μόνο μεταξύ τους, αλλά και τρίγωνα με την ιονόσφαιρά. Τίποτα δεν ήταν τυχαίο στον αρχαίο χώρο. Ακούστε με τι σας λέω. Ξεχάστε τις ρομαντικές ιστορίες και τις εξηγήσεις του τύπου, «Μύθοι και παραδόσεις». Τα πάντα γινόντουσαν τότε, στον «αρχαίο μας κόσμο». Ένα άλλο «εργαλείο» για να κατανοήσει κανείς το πως γινόντουσαν οι επικοινωνίες τότε είναι η αρχαία Ελληνική γλώσσα, η οποία είναι μια φιλοσοφική και εννοιολογική γλώσσα επικοινωνίας.

Σε αυτή την φωτογραφία βλέπετε ένα άλλο αρχαίο τεχνολογικό εύρημα, από χώρο εκτός Ελλάδος. Είναι οι δίσκοι Χαμ-Ντρόπα. Είναι ένα ακόμα στοιχείο στο σύνολο των αποδείξεων πολιτισμών υψηλής τεχνολογίας που έρχεται να προστεθεί στην όποια λογική των αμφισβητήσεων. Φυσικά οι ανακαλύψεις αυτές που χαλούν τον ύπνο του ορθολογισμού, σίγουρα δεν σταματούν εδώ. Το 1938, μια ομάδα Κινέζων αρχαιολόγων, με αρχηγό της αποστολής τον αρχαιολόγο Δρ. Τσι Που Τάι, ερευνούσε ένα σύμπλεγμα σπηλαίων στα βουνά Μπάϊαν Κάρα Ούλα. Μέσα στις σπηλιές ανακάλυψαν σκελετούς και απομεινάρια μιας παράξενης φυλής ανθρώπων με μεγάλα κεφάλια και μακριά χέρια. Μέσα στις ίδιες σπηλιές βρέθηκαν θαμμένοι στο έδαφος 716 πέτρινοι δίσκοι, ηλικίας περίπου 12.000 ετών. Αυτοί οι δίσκοι είχαν χαραγμένο σπειροειδώς ένα λεπτό αυλάκι, φτιαγμένο από ιερογλυφικά. Επίσης είχαν κάποια μεταλλικά σημεία που όταν τους έδιναν ρεύμα παρουσίαζαν μοριακές ταλαντώσεις.

Ένα ακόμα τεχνολογικό εύρημα από τον διεθνή χώρο. Το εύρημα αυτό υπολογίζεται πως ανήκει στον αρχαίο πολιτισμό Σινού, που έζησε την εποχή πριν από τους Ίνκας. Ανακαλύφθηκε στην Κολομβία στην περιοχή της Μπάνκ Μπογκοτά, στις όχθες ενός ποταμού. Εκεί λοιπόν βρέθηκε ένα κατασκεύασμα από καθαρό χρυσάφι που έχει μήκος μόλις 5 εκατοστά και μοιάζει εκπληκτικά με σύγχρονο μαχητικό αεριωθούμενο. Στο μουσείο της Κολομβίας αναγνωρίζεται σαν το χρυσό μοντέλο Κοκάρντ. Ο διάσημος βιολόγος Ι. Σάντερσον που εξέτασε το εν λόγω εύρημα, δήλωσε κατηγορηματικά ότι αποκλείεται να παριστάνει κάποιο είδος εντόμου, ή ζώου. Ειδικοί μηχανικοί αεροπλάνων που το είδαν, όπως η Δρα. Άρθουρ Πούσλη του αεροναυτικού ινστιτούτου της Νέας Υόρκης, υποστήριξαν ότι είναι σίγουρα μινιατούρα αεριωθουμένου καταδιωκτικού αεροπλάνου. Το ερώτημα που προκύπτει είναι πιο ήταν το πρωτότυπο που είχε δει αυτός που έφτιαξε την χρυσή μινιατούρα;

Πάνω αρχαία Αιγυπτιακά φωτιστικά σώματα για τον εσωτερικό φωτισμό της πυραμίδας; Κάτω η σύγχρονη λυχνία Κρούκς. Προσέξτε την ομοιότητα με τις Αιγυπτιακές «μπάλες». Ό φωτισμός με ηλεκτρισμό φαίνεται πως ήταν γνωστός στους αρχαίους Αιγύπτιους γιατί πως αλλιώς έβλεπαν τι κάνανε μέσα στις πυραμίδες όταν τελείωναν με το χτίσιμο τους, αν βέβαια τις έχτισαν αυτοί. Πως φτιάχνανε τις εσωτερικές διακοσμήσεις, ή κι’ ακόμα πως βλέπανε να ετοιμάσουν την λάρνακα και να βάλουν την μούμια του νεκρού μαζί με όλους του τους θησαυρούς του, αν βέβαια οι πυραμίδες ήταν ταφικά μνημεία από την αρχή που χτίστηκαν και όχι κάτι άλλο. Ίχνη κάποιας μορφής καύσης, όπως από κεριά, λυχνάρια, ή δάδες δεν βρέθηκαν στα ταβάνια και στους διαδρόμους των πυραμίδων. Άρα πρέπει να είχαν κάποιας καθαρής μορφής φωτισμό που θα τους επέτρεπε να κάνουν τις οποιαδήποτε δραστηριότητες τους εκεί μέσα. Τα στοιχεία που προκύπτουν από τις τοιχογραφίες είναι καταλυτικά.

Το ξύλινο αεροπλάνο της Αιγύπτου. Σε ανασκαφές που έγιναν στην εποχή μας στην Αίγυπτο βρέθηκε ένας άλλος «πονοκέφαλος» για τους αρχαιολόγους. Αυτός ο «πονοκέφαλος», ήταν ένα ξύλινο ομοίωμα αεροπλάνου μήκους 17 εκατοστών  ηλικίας περίπου 2.200 ετών. Παρόλο που μοιάζει με πουλί, δεν φαίνεται να είναι πουλί. Οι δοκιμές απέδειξαν ότι λειτουργούσε άψογα με όλους τους κανόνες της σύγχρονης αεροναυπηγικής και ότι η κατασκευή του βασίστηκε σε αρχές της αεροδυναμικής που χρειάστηκαν δεκάδες χρόνια στους σχεδιαστές αεροσκαφών για να τις ανακαλύψουν και να τις εξελίξουν. Το εκπληκτικό αυτό αρχαίο αεροπλάνο, με μία κίνηση του χεριού πετάει το ίδιο αποτελεσματικά όπως πετάνε και όλα τα σύγχρονα μοντέλα. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι όποιος το έφτιαξε είχε γνώσεις αεροδυναμικής, και κάποιοι άλλοι ότι είναι μινιατούρα ενός αρχαίου μοντέλου αεροπλάνου που κάποιοι, κάποτε, ήξεραν να φτιάχνουν και να χρησιμοποιούν.